قو انفسکم واهلیکم

عَنِ الصَّادِقِ عَلَیه السَّلامُ قالَ:

لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً) جَلَسَ رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِینَ یَبْکِی وَ قَالَ أَنَا قَدْ عَجَزْتُ عَنْ نَفْسِی کُلِّفْتُ أَهْلِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ «صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَ سَلَّم» حَسْبُکَ أَنْ تَأْمُرَهُمْ بِمَا تَأْمُرُ بِهِ نَفْسَکَ وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا تَنْهَى عَنْهُ نَفْسَکَ.

هنگامی که آیه شریفه «قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً»، خطاب به همه مؤمنین: خود و بستگان خود را از آتش جهنّم حفظ کنید»، به پیامبر اکرم«صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَ سَلَّم» نازل شد و حضرت آیه را تلاوت کردند، یک نفر نشست و شروع کرد به گریه کردن در حالی‏که این جملات را می‌گفت: نمی‌توانم خودم را از آتش جهنّم حفظ کنم، چگونه خانواده و خاندانم را هم حفظ کنم!؟ «أَنَا قَدْ عَجَزْتُ عَنْ نَفْسِی کُلِّفْتُ أَهْلِی».

در ادامه روایت دارد حضرت به او فرمودند: کافی است که آن‌ها را امر کنی به انجام اعمالی که خودت را به انجام آن امر می‌کنی، که به‌اصطلاح امر به معروف است، «حَسْبُکَ أَنْ تَأْمُرَهُمْ بِمَا تَأْمُرُ بِهِ نَفْسَکَ». همان‌طور که به خودت امر می‌کنی که واجبات را انجام بدهی، به خانواده‌ات هم بگو، شما هم انجام بدهید. همین کافیست و لازم نیست پیگیری کنی تا بدانی انجام دادند یا نه. تو وظیفه‌ات امر به معروف است.

«وَ تَنْهَاهُمْ عَمَّا تَنْهَى عَنْهُ نَفْسَکَ» و آن‌ها را بازداری از کارهای منکری که خودت را از انجام آن‌ها نهی می‌کنی. خداوند در این آیه شریفه ما را تکلیف به امر به معروف و نهی از منکر حداقلّی می‌فرماید. حداقلّش چیست؟ بی تفاوت ننشین و نگاه بکن. اگر دیدی در حال انجام حرام است یا معروفی را انجام نمی‏دهد، نباید بی‌تفاوت باشی.

حضرت در این روایت نمی‌فرمایند که دست و پایش را بگیر و مجبورش کن برود وضو بگیرد و نماز بخواند. نه! او را امر کن نسبت به معروف، نهی کن نسبت به منکر؛ یعنی امر به معروف، نهی از منکر. «قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلِیکُمْ ناراً»، هم خودتان را از آتش جهنّم حفاظت کنید، هم خاندانتان را. چگونه حفاظت کنیم؟ راه حفاظت را پیامبر اکرم «صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَ سَلَّم» به آن شخص فرمودند. همان‏طور که خود را امر به معروف می‏کنی، همان‏طور به فرزند و خانواده و  بستگانت نیز امر کن و همان‏طور که خودت را از عمل حرام نهی می‏کنی آن‌ها را نیز نهی کن! نباید از اعمال خانواده و بستگانت بی تفاوت بگذری.

.........................................................
بحارالانوار ج ۹۷ ص ۹۲
کافی ج ۵ ص ۶۲
وسائل ج ۱۶ ص ۱۴۸